Een leger aan fietsen..

Geen enkel leger in het verleden heeft zoveel fietsen ingezet gelijk het Duitse heeft gedaan tijdens de 2^e wereldoorlog. Aantallen zijn onbekend maar deze belopen in de vele vele veeele duizenden.

In 1935 begon het leger fietsen te bestellen die moesten voldoen aan bepaalde voorwaarden, uiterst gedetailleerd beschreven (OKW: VorschriftH.Dv. 293). Op een paar kleine aanpassingen na (framenummers en een hendel aan het stuur tegen diefstal) waren dit fietsen bestaande uit gelijke onderdelen als burgerfietsen.

Voor het aanleveren werden contracten afgesloten met de grote fietsproducenten (Adler, Nsu etc.) in Duitsland. In de jaren erna volgende enkele wijzigingen op deze fietsen; werden beugels, kistjes, andere bagagedragers toegevoegd voor het kunnen transporteren van wapens, munitie en meer materiaal.

De fiets (‘Drahtesel’ genoemd door de soldaten) was een gerespecteerd vervoermiddel binnen een leger dat in veel gevallen het vaak nog moest stellen met paard en wagen, de ‘benen’ wagen en een te weinig aan motorvoertuigen.

De benaming ‘ Truppenfahrrad’, was trouwens een algemene benaming voor  alle  fietsen in gebruik bij het leger.

Een fiets vroeg weinig onderhoud, was makkelijk te repareren, had een goede snelheid (bij een voldoende wegen netwerk), waren geruisloos en konden meer materiaal meenemen dan een voetsoldaat kon. Ook was het kunnen vertrekken vanuit een positie; kazerne, bivak enz. sneller dan een colonne voertuigen dit kon uitvoeren. Natuurlijk waren ook nadelen, bij slechte wegen/heuvelig landschap kwamen de soldaten amper voorruit en tijdens het fietsen was een plotseling gebruik van wapens onmogelijk.

Al vroeg tijdens de 2^e wereldoorlog bleek dat de grote fietsproducten niet konden voldoen aan de steeds hogere vraag naar fietsen door het leger. Naast de eerdere militaire modellen werden ook de burgermodellen (herenfietsen) uitgeleverd en begon het leger ook contracten af te sluiten met de kleinere fietsproducenten. Werd het kunnen kopen van een fiets (door burgers) moeilijker gemaakt en later in de oorlog zelfs niet meer mogelijk zonder een speciale vergunning.

Naargelang de oorlog voortduurde werden ook contracten afgesloten met fiets fabrikanten uit bezette gebieden, werden verordeningen opgemaakt voor het inleveren van (heren) fietsen (opa’s fiets..) door de burgers (in Duitsland zelf en de bezette gebieden). Maar ondanks al deze inspanningen waren er nooit genoeg fietsen!

De meeste van deze fietsen kwamen nooit meer terug, bleven achter ergens op het front, voormalig bezet gebied, werden gebruikt door de bevolking, of werden gewoon verschroot.

Op originele foto’s zie je een gebruik van allerlei soorten herenfietsen. Damesfietsen werden zelden gebruikt omdat deze een minder robuust model frame hebben (ze missen de draagstang, waar ook weer vaak wapens aan werden bevestigd of munitie). Fietsen nieuw uit de fabriek werden alleen nog in zwart geleverd, zonder/minimaal chromen of vernikkelde onderdelen.

Bij fietsen zonder aanpassingen werd dit vaak alsnog gedaan door soldaten binnen speciale eenheden (‘Waffenmeister’), deze spoten dan de fietsen, maakten onderdelen voor de fietsen, verwijderden overbodige zaken zoals jas/ketting beschermers en gaven ze een maandelijkse inspectie. Normaal onderhoud moest door de soldaten zelf uitgevoerd worden.

Speciale aanpassingen op de fietsen waren b.v.

• Beugels op het stuur voor het plaatsen van een (opgerolde) winterjas, soldatentent of poncho

• Beugels aan het voorwiel en stuur voor een enkele of twee Panzerfausten

• Metalen kist aan het frame voor drie handgranaten, mg munitie kist of hospik verbandspullen

• Beugel aan het frame voor het bevestigen van een K98 karabijn

• Open vierkant houder waarin een enkele ‘Teller’ (anti tank) mijn kon worden vervoerd
  

• Grotere bagagedragers waar meer materiaal op geplaatst kon worden

• Gebruik van talloze riempjes om materiaal mee vast te gespen

Fietsen werden aan vele verschillende eenheden geleverd, vaak daar waar een tekort was aan motorvoertuigen. Ook de Luftwaffe Felddivisionen (opgericht vanaf midden 1942) kregen maar weinig motor voertuigen toegewezen en vaak was het enig toegewezen vervoermiddel een fiets.

Om minder op te vallen tijdens verplaatsing in de avond/nacht werden vaak de voorlichten gedeeltelijk gedimd (gelijk bij de motor voertuigen) d.m.v. kapjes. Dit klinkt nu in onze wereld van overal aanwezige verlichting en lichtvervuiling als overdreven, maar in de oorlogsjaren mocht er in Duitsland en de bezette gebieden geen licht meer zichtbaar zijn buiten, zodra het donker werd (omwille vijandelijke vliegtuigen). Avonden en nachten waren daarom nog echt donker en was zelfs al het licht van een sigaret op grotere afstand zichtbaar.

Onze 'Drahtesels'

Omdat nog geen enkele (bij ons bekende Duitse uitbeeldende) ww2 re-enactment groep de fiets had aangegrepen als hun authentiek vervoermiddel binnen de uitbeelding en wij dit een gemis vonden, hebben wij wel periode fietsen als onderdeel van onze uitbeelding toegevoegd.

Onze leden met een soldaten uitbeelding binnen de club bezitten elk hun eigen fiets, dit zijn Duitse, Nederlandse en Belgische periode modellen.

Duitse modellen zijn snel herkenbaar aan de typische voorrem, een hendel met stang en een rubberblokje dat bij inknijpen boven op de voorband werd gedrukt, ook wel 'Kakkeschieber' genoemd. Dit vreemd systeem werd gebruikt vanaf de jaren 30 tot jaren 60.

Verder waren veel Duitse fietsen voorzien met een voorlamp die op een blokbatterij en dynamo kon branden en zat het achterlicht vaak aan de zijkant i.p.v. op het achterspatbord gemonteerd (een zogenaamd 'Strebenlicht').

Ondertussen hebben we al veel mooie reacties mogen ontvangen van bezoekers over onze fietsen, vooral van ouderen vaak een herkenning van iets uit een ver verleden, gelijk hun eigen fiets van toen.
 

Truppenfahrrader binnen onze eigen uitbeelding.

De laatste aanwinst binnen onze fiets 'Radtrup' is deze mooie 55cm Duitse WKC Patria (Solingen) herenfiets uit 1940 met 28 inch banden. Voorzien van 'Manteltrager' beugels met plek voor je opgerolde Zeltbahhtent, Zeltbahnzeil of manteljas. Voorzien van 'Radsonne' dynamo en koplamp en klein 'Strebenlicht' aan de achterzijde. Zeldzame fiets.

De fiets zelf is op de banden na authentiek.