DAS TRUPPENFAHRRAD
Een leger aan fietsen
Geen
enkel leger in het verleden heeft zoveel fietsen ingezet gelijk het Duitse
heeft gedaan tijdens de 2e wereldoorlog. Aantallen zijn onbekend
maar deze belopen in de vele vele veeele duizenden.
In
1935 begon het leger fietsen te bestellen die moesten voldoen aan bepaalde
voorwaarden, uiterst gedetailleerd beschreven (OKW: VorschriftH.Dv. 293). Op
een paar kleine aanpassingen na (framenummers en een hendel aan het stuur tegen
diefstal) waren dit fietsen bestaande uit gelijke onderdelen als burgerfietsen.
Voor het aanleveren werden contracten afgesloten met de grote fietsproducenten
(Adler, Nsu etc.) in Duitsland. In de jaren erna volgende enkele wijzigingen op
deze fietsen; werden beugels, kistjes, ander grotere bagagedragers toegevoegd voor het
kunnen transporteren van wapens, munitie en meer materiaal.
De
fiets (‘Drahtesel’ genoemd door de soldaten) was een gerespecteerd
vervoermiddel binnen een leger dat in veel gevallen het vaak nog moest stellen met
paard en wagen, de ‘benen’ wagen en een te weinig aan motorvoertuigen.
De
benaming ‘ Truppenfahrrad’, was trouwens een algemene benaming voor alle fietsen in gebruik bij het leger.
Een
fiets vroeg weinig onderhoud, was makkelijk te repareren, had een goede
snelheid (bij een voldoende wegen netwerk), waren geruisloos en konden meer
materiaal meenemen dan een voetsoldaat kon. Ook was het kunnen vertrekken vanuit
een positie; kazerne, bivak enz. sneller dan een colonne voertuigen dit kon
uitvoeren. Natuurlijk waren ook nadelen, bij slechte wegen/heuvelig landschap
kwamen de soldaten amper voorruit en tijdens het fietsen was een plotseling
gebruik van wapens onmogelijk.
Al
vroeg tijdens de 2e wereldoorlog bleek dat de grote fietsproducten
niet konden voldoen aan de steeds hogere vraag naar fietsen door het leger. Naast
de eerdere militaire modellen werden ook de burgermodellen (herenfietsen)
uitgeleverd en begon het leger ook contracten af te sluiten met de kleinere
fietsproducenten. Werd het kunnen kopen van een fiets (door burgers)
moeilijker gemaakt en later in de oorlog zelfs niet meer mogelijk zonder een
speciale vergunning.
Naargelang de oorlog voortduurde werden ook contracten afgesloten
met fiets fabrikanten uit bezette gebieden, werden verordeningen opgemaakt voor het
inleveren van (heren) fietsen (opa’s fiets..) door de burgers (in Duitsland
zelf en de bezette gebieden). Maar ondanks al deze inspanningen waren er
nooit genoeg fietsen!
De
meeste van deze fietsen kwamen nooit meer terug, bleven achter ergens op het front,
voormalig bezet gebied, werden gebruikt door de bevolking, of werden gewoon
verschroot.
Op
originele foto’s zie je een gebruik van allerlei soorten herenfietsen. Damesfietsen
werden zelden gebruikt omdat deze een minder robuust model frame hebben (ze
missen de draagstang, waar ook weer vaak wapens aan werden bevestigd of
munitie). Fietsen nieuw uit de fabriek werden alleen nog in zwart geleverd,
zonder/minimaal chromen of vernikkelde onderdelen.
Bij
fietsen zonder aanpassingen werd dit vaak alsnog gedaan door soldaten binnen
speciale eenheden (‘Waffenmeister’), deze spoten dan de fietsen, maakten
onderdelen voor de fietsen, verwijderden overbodige zaken zoals jas/ketting
beschermers en gaven ze een maandelijkse inspectie. Normaal onderhoud moest
door de soldaten zelf uitgevoerd worden.
Speciale
aanpassingen op de fietsen waren b.v.
Fietsen
werden aan vele verschillende eenheden geleverd, vaak daar waar een tekort
was aan motorvoertuigen. Ook de Luftwaffe Felddivisionen (opgericht vanaf midden
1942) kregen maar weinig motor voertuigen toegewezen en vaak was het enig toegewezen vervoermiddel een fiets.
De zogenaamde Aufklarer (verkenner) eenheden binnen het 18.
Luftwaffe Felddivision(onze uitbeelding) hadden ook fietsen toegewezen gekregen.
Om
herkenbaar te zijn voor andere leger eenheden werden op de achterkant van de
fiets (spatbord) tactische eenheid symbolen aangebracht. In de vorm van een
cirkel met dichte en open vlakken. Vaak werd ook nog wel een eenheid of
soldaten nummer toegevoegd.
Om
minder op te vallen tijdens verplaatsing in de avond/nacht werden vaak de
voorlichten gedeeltelijk gedimd (gelijk bij de motor voertuigen) d.m.v. kapjes.
Dit klinkt nu in onze wereld van overal aanwezige verlichting en
lichtvervuiling als overdreven, maar in de oorlogsjaren mocht er in Duitsland
en de bezette gebieden geen licht meer zichtbaar zijn buiten zodra het donker
werd (omwille vijandelijke vliegtuigen).
Avonden en nachten waren daarom nog echt
donker en was zelfs al het licht van een sigaret op grotere afstand zichtbaar.
ONZE DRAHT ESELS
Omdat
nog geen enkele (bij ons bekende Duitse uitbeeldende) ww2 re-enactment groep de fiets had aangegrepen
als hun authentiek vervoermiddel binnen de uitbeelding en wij
dit een gemis vonden, hebben wij wel periode fietsen als onderdeel van onze uitbeelding toegevoegd.
Onze leden met een soldaten uitbeelding binnen de club bezitten elk hun eigen fiets, dit zijn Duitse, Nederlandse en Belgische periode modellen.
Duitse modellen zijn snel herkenbaar aan de typische voorrem, een hendel met stang en een rubberblokje dat bij inknijpen boven op de voorband werd gedrukt, ook wel 'Kakkeschieber' genoemd. Dit vreemd systeem werd gebruikt vanaf de jaren 30 tot jaren 60.
Verder waren veel Duitse fietsen voorzien met een voorlamp die op een blokbatterij en dynamo kon branden en zat het achterlicht vaak aan de zijkant i.p.v. op het achterspatbord gemonteerd (een zogenaamd 'Strebenlicht').
Ondertussen hebben we al veel mooie reacties mogen ontvangen van bezoekers over onze fietsen, vooral van ouderen vaak een herkenning van iets uit een ver verleden, gelijk hun eigen fiets van toen.
